محمد ولی خان

https://www.shomaliha.net/

ولى خان نصرالسلطنه سپهدار اعظم پسر حبیب الله خان سرتیپ تنکابنى(که در تاریخ ۱۲۵۴ هجرى در جنگ ایران با هرات به یک توپ مجهولى که بالاخره معلوم نشد که از طرف دوست یا دشمن بود مقتول گردید). سالهاى متمادى حکومت تنکابن را داشت. در حدود ۱۳۰۴ سرتیپ اول بود و در رشته نظام منسلک بود
در ۱۳۰۸ امیر تومان و حاکم استرآباد گردید. در ۱۳۱۴ اوائل سلطنت مظفرالدین شاه به تهران آمد و وزیر گمرک شد و کم کم ترقى کرد و ضرابخانه را هم بر شغل خود افزود. در سال ۱۳۱۵ که دوره صدارت حاجى میرزا على خان امین الدوله بود سپهدار هم یکى از رجال اولیه دربار بود.
در سال ۱۳۱۶ و ۱۳۱۷ حاکم گیلان بود. در سال ۱۳۲۲ دوباره حاکم گیلان گردید. سابقا، یعنى زمان ناصرالدین شاه اغلب تمام گمرک گیلان را اجاره مىکرد. در سال ۱۳۲۳ تلگرافخانه را که سالهاى زیاد در دست مخبرالدوله بود سالى دویست و سى هزار تومان اجاره کرد و از طرف خود سردار منصور را به ریاست گماشت و خودش به حکومت استرآباد رفت. سپهدار از طرف محمد على میرزا رئیس اردوى آذربایجان و مامور متفرق نمودن مشروطیون در تبریز گردید. پس از چند ماه توقف در خارج از شهر و ناسازگارى با عین الدوله فرمانفرماى آذربایجان متغیرا به تنکابن مراجعت و نداى عدالت خواهى را بلند کرد و انجمنى هم به اسم «انجمن عدالت» تشکیل داد.
در اول سال ۱۳۲۷ که مجاهدین رشت را تصرف کردند و آقا بالا خان حاکم رشت را کشتند بنا به مکتوبى که به سپهدار نوشته بودند سپهدار به رشت وارد شد و با مجاهدین همقدم گردید. بالاخره پس از فتح تهران در ۲۳ جمادى الاخر ۱۳۲۷ و عزل محمد علىشاه, سپهدار اول شخص ایران شد.
در ۱۳۲۷ در کابینه اول وزیر جنگ و در رمضان همان سال رئیس الوزرا شد. در رجب ۱۳۲۸ کابینه سپهدار معزول و کابینه میرزا حسن خان مستوفى الممالک سر کار آمد. در دهم ربیع الاول ۱۳۲۹ باز کابینه تحت ریاست سپهدار تشکیل شد. بعداز ترور آیت الله بهبهانى و اختلافاتى که بین او و سردار اسعد بختیارى بروز کرد از ریاست دولت استعفا داد.
رضا خان که بعداز به قدرت رسیدن، املاک دیگران را به زور در تملک خود در مىآورد یا بزور “مىخرید” به املاک او هم دست انداخت، سپهسالار که از فشارهاى مالى به تنگ آمده بود در شهریور سال ۱۳۰۵ خورشیدى در هشتاد سالگى دست به خودکشى زد.

برخی نفرات